پایگاه خبری اتاق تهران

کشاورزی ایران سنتی و معیشتی است و خریدهای تضمینی هم به اندازه کافی شور و شوق ورود بخش خصوصی و استارت آپ ها را به این حوزه از بین می برد. حسن فروزان فرد، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در گفتگو با سایت خبری اتاق تهران، دلایل عدم حضور استارت آپ ها در کشاورزی ایران را تحلیل کرد. او می گوید: کشاورزی ایران که عمده محصولات اصلی آن در قالب صد در صد دولتی رخ می دهد، مانند خرید های تضمینی سازماندهی شده و کشاورزی که فاصله زیادی با حداقل های استاندارد حرفه ای این کسب و کار در دنیا دارد، زمینه های بهره گیری از این فرصت های جدید را از بین می برد. یعنی شکل و چارچوب کشاورزی ایران است برای صاحبان ایده ها چندان جذاب نیست.

* استارت آپ ها می توانند در کشاورزی ایران حضور پیدا کنند؟

برای پرداختن به این مساله، ابتدا باید مفهومی از استارت آپ ها بیان شود. استارت آپ ها ابتدا باید رشد کنند و شکل بگیرند و بعد مورد حمایت قرار بگیرند. به همین دلیل هم ارزنده هستند. استارت آپ ها با بنگاه های زودبازده که از ابتدا با وام و امکانات شروع به کار می کنند، فرق دارند. به همین دلیل هم است که از ده تای آنها، بالاخره دو مورد موفق می شوند؛ به این دلیل که با ایده شروع می کنند. گروهی یک ایده را می پرورانند و به حداقل هایی دست پیدا می کنند. تفاوت استارت آپ ها با دیگر کسب و کارها این است که فارق از اینکه از تکنولوژی جدید استفاده می کنند یا خیر، به دونکته مهم توجه دارند. آنها برنامه های برای کسب و کار جدید طراحی می کنند که از طریق آن بتوانند نوآوری را در ارائه خدمات که حتی قبلا هم انجام می شده، ‌ارائه دهند. آنها در تلاشند تا در دوره محدود دو سه ساله ای که کار را شروع می کنند، چارچوب تکرارپذیر و مقیاس پذیر برای کسب و کارهایشان پیدا کنند. اگر با این زاویه به ماجرا نگاه کنیم، برای به وجود آمدن استارت آپ ها، امکاناتی خاصی وجود ندارد، به جز ایده و اندیشه های افرادی که در آن حوزه فعالیت می کنند. بعد از اینکه این استارت آپ ها شکل گرفتند و یکی دو سال فعالیت کردند و توانستند طرحی از کسب و کار به علاوه مفهوم تکرارپذیری و مقیاس پذیری را سازماندهی کنند، خودشان را به صاحبان کسب و کار و صاحبان سرمایه و سرمایه گذاران پرخطر معرفی می کنند. یا اینکه تحت پوشش شتاب دهنده هایی قرار می گیرند که با حداکثر 10 تا 15 درصد سهم گیری از شرکت و سهام آن، ظرفیت هایی در اختیارشان قرار می دهد.

بنابراین از همان ابتدا نگاه ما به استارت آپ ها با نگاه ما به بنگاه های زودبازده و کوچک و تازه تاسیس تفاوت دارد. استارت آپ ها قاعدتا با مفهوم نوآوری شکل می گیرند. یعنی اگر در این زمینه در کشاورزی ضعیف هستیم، در واقع انگیزه و زمینه های نوآوری در کشاورزی کم بوده است.

*کشاورزی ایران بیشتر معیشیتی است. این می تواند دلیلی بر عدم حضور استارت آپ ها باشد؟

بله. به همین دلیل هم در حوزه های دیگر فضای ایجاد استارت آپ ها بیشتر از حوزه کشاورزی است. در واقع در حوزه های دیگر هم کسی کمک نکرده که استارت آپ ها به وجود آیند. بلکه ظرفیتی وجود داشته و آنها وارد کار شده اند. اینترنت ایجاد شده و امکانات زیادی را فراهم کرده است، استارت آپ ها ورود پیدا کرده و سازو کار جدیدی را ایجاد کرده اند. کشاورزی ایران که عمده محصولات اصلی آن در قالب صد در صد دولتی رخ می دهد، مانند خرید های تضمینی سازماندهی شده و کشاورزی که فاصله زیادی با حداقل های استاندارد حرفه ای این کسب و کار در دنیا دارد، زمینه های بهره گیری از این فرصت های جدید را از بین می برد. به این ترتیب شکل و چارچوب کشاورزی ایران است برای صاحبان ایده ها چندان جذاب نبوده است. سودآوری ناچیز، فضاهای دولتی و موضوعات قیمت گذاری شده و شبکه های خیلی قدیمی و کم بهره و نافرمی که در زمینه عمومی کشاورزی ایران فعالیت می کند و همچنین غیراقتصادی بود آن، اندازه های کوچک و معیشتی کشاورزی، زمینه های حضور این افراد را کمتر فراهم کرده است.  

*چه اقداماتی می تواند برای حضور استارت آپ های حوزه کشاورزی انجام داد؟

از نظر من، اگر هم قرار باشد در کوتاه مدت اتفاقاتی بیفتد، می تواند در حوزه هایی مانند مدیریت آب باشد. در حال حاضر تکنولوژی ها و ابزارهای جدیدی آمده و زمینه هایی برای کشاورزی به وجود آورده که با توجه به بحران های موجود می تواند منفعت آفرین باشد. بنابراین در این حوزه ها به گمان من امکان ورود استارت آپ ها وجود دارد. اما در حوزه های دیگر از آنجایی که اصولا کشاورزی امروز در ایران بازده واقعی مثبت درش پیدا نمی شود، با توجه به نحوه تولید، نحوه ارائه به بازار، و تعامالات بعدی که اتفاق می افتد، خیلی فضایی برای ورود صاحبان اندیشه ایجاد نمی کند. به علاوه اینکه اصولا استارت آپ ها در تمام دنیا بیشتر در حوزه خدمات حضور دارند.  چرا که به کار گیری اینترنت و شبکه های اجتماعی و ظرفیت های ارتباطی ارزان قیمت، می توانند ارزش افزا باشند و خدمات ویژه ای را با همان امکاناتی که در بازار وجود داشته، با قیمت بهتر و ارزش آفرینی بیشتر ارائه دهند. نمونه هایی که در زمینه حمل و نقل شهری می بینیم، دقیقا مصداق همین صحبت است. وگرنه، آدم ها، ماشین ها و راننده ها، همان قبلی ها هستند. تا دیروز هم به روش دیگر همین خدمت را ارائه می دادند که امروز سازماندهی شده اند. ساماندهی مدل کسب و کار درست و تکرار پذیر کردن آن خدمت با استفاده از ابزار و مقیاس پذیر کردن آن، زمینه را برای توسعه در حوزه خدمات فراهم می کند. نمی توان امیدوار بود که در حوزه ای مانند کشاورزی به همان اندازه ای که در خدمات ظرفیت حضور استارت آپ ها را داریم، در کشاورزی هم داشته باشیم. البته این موضوع غیرقابل انجام نیست و اینگونه نیست که هیچ ایده ای هم وجود نداشته باشد. در حوزه ای که در ترکیب تکنولوژی با ابزارهای اطلاع رسانی است استارت آپ ها می توانند حضور داشته باشند. نحوه ارائه محصول به بازار و نحوه ارائه محصول به خانوار و به کارگیری منابع آبی فرصت حضور استارت آپ ها را فراهم می کند. اما فضای عمومی کشاورزی کشور برای فعالیت جوان ترها با ایده های نو انگیزه بخش نیست.